Ngày đó, gia đình tôi làm nông, quanh năm hết trồng lúa, đến trồng khoai, trỉa đỗ. Tuổi thơ tôi đong đầy kỷ niệm của những ngày theo cha má ra đồng nhổ mạ, gặt lúa, cày khoai… Ngày thu hoạch, khoai lang được gánh về chất đống ở góc nhà. Tối đến, tranh thủ học bài xong, tôi phụ má ngồi lựa khoai bên ánh đèn dầu leo lét. Những củ khoai lớn, đẹp được để dành làm khoai trụng. Những củ khoai nhỏ xắt lát phơi khô dùng để độn cơm (ngày ấy, chén cơm nào cũng lổn ngổn khoai, sắn…). Một phần khoai còn lại để làm khoai chà.
Khoai lang chà
Làm khoai chà phải rửa khoai thật sạch từ đêm trước. Sáng sớm cho khoai vào một cái nồi to luộc chín. Ngày ấy, nhà nào chà khoai cũng thường nổi lửa trước sân. Mỗi sáng đi học, chúng tôi men theo con đường làng rợp bóng tre, bóng duối, bốn bề xanh rì ruộng lúa, gò mì, mùi khoai lang nấu ngan ngát suốt đường đến trường...
Làm khoai chà khá đơn giản. Khoai lang nấu chín được cho vào cối quết nhuyễn rồi đổ ra chiếc rổ trẹt (rổ sảo) bằng tre có lỗ nhỏ, một tay giữ chặt vành rổ, tay kia xòe ra chà xát mạnh xuống mặt rổ theo vòng tròn. Bột khoai se lại rơi xuống chiếc thúng được hứng sẵn bên dưới. Khoai chà xong trải đều trên những chiếc nong, chiếc nia phơi nắng cho thật khô, thật giòn. Người quê tôi thường cất khoai chà vào trong bao hay trong chiếc khạp nhỏ để dành dùng dần. Mỗi sáng, nếu ngán cơm nguội có thể đổi món bằng chén khoai chà ngâm nước nóng cho mềm, “sang” hơn thì cho thêm tí đường đen đóng cục, thế là chặt bụng đi học, đi làm. Những lúc đói bụng, tôi thường vào buồng vốc một nắm khoai chà ăn đỡ, uống thêm vài ngụm nước, thế là qua cơn đói. Món khoai chà trộn đường, dừa khô giã nhuyễn cũng thường thấy trong bữa ăn “nửa buổi” (giải lao giữa giờ làm đồng) của người nông dân. Ngồi bệt trên bờ ruộng, dùng chiếc “muỗng” bằng lá mít múc những ngụm khoai chà giòn rụm, thơm thơm; vị ngọt và béo của khoai chà làm ấm bụng người dân lam lũ. Quanh thố khoai chà thơm phức, những câu chuyện cày cấy, nắng mưa… cứ tiếp nối rôm rả, làm dịu đi cái nắng chói chang, oi bức của ngày mùa.
Xa quê đã gần 30 năm, giờ tôi đã là dân Thành phố “chính hiệu”, nhưng hình ảnh quê hương thân thương với những món ăn dân dã, đặc trưng vẫn in đậm trong tôi. Đời sống người dân quê tôi sau này đã có nhiều thay đổi. Món khoai chà vì thế cũng không còn nữa...
